Leasing w perspektywie zmian. Rodzaje, ewidencja i konsekwencje nowych limitów amortyzacji

Leasing stanowi kluczową formę finansowania inwestycji w środki trwałe w Polsce, szczególnie w sektorze motoryzacyjnym. Zrozumienie różnic między leasingiem operacyjnym a finansowym oraz świadomość nadchodzących zmian legislacyjnych, zwłaszcza w zakresie limitów kosztów dla samochodów osobowych, jest niezbędne dla optymalnego zarządzania podatkami i sprawozdawczością finansową przedsiębiorstwa.
 

Słowniczek pojęć: leasing operacyjny i leasing finansowy

Leasing operacyjny i finansowy – co warto o nich wiedzieć?

Umowa leasingowa wiąże leasingodawcę z leasingobiorcą na określony czas. Zakłada, że w zamian za udostępnianie przez leasingodawcę danego dobra – jego własności lub rzeczy kupionej od innego podmiotu – leasingobiorca będzie opłacał określone raty leasingowe. Biorąc pod uwagę długość okresu użytkowania dobra oraz tryb rozliczania kosztów podatkowych z tytułu opłacanego czynszu leasingowego, leasing można podzielić na dwie kategorie:

• leasing operacyjny,
• leasing finansowy.

Co to jest leasing operacyjny? To leasing, w którym nie dochodzi do przeniesienia prawa własności przedmiotu leasingu na leasingobiorcę, a umowa zakłada możliwość jego wykupu po okresie jej trwania. Z kolei amortyzacja środka trwałego leży po stronie leasingodawcy. Leasing operacyjny nazywany jest także leasingiem usługowym. Drugim rodzajem leasingu jest leasing finansowy. To forma leasingowania środków trwałych, w której na korzystającego, czyli na leasingobiorcę, przechodzi formalna własność przedmiotu leasingu. Jest on wpisywany do jego składników majątkowych i to on ma obowiązek dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych. 

Źródło: Superauto.pl Leasing operacyjny i finansowy

Klasyfikacja umowy leasingu. Kryteria podatkowe vs bilansowe

W polskim systemie prawnym umowa leasingu jest klasyfikowana odmiennie w świetle przepisów podatkowych (PIT/CIT) i bilansowych (Ustawa o Rachunkowości, UoR).

Leasing Operacyjny (LO)

W leasingu operacyjnym to leasingodawca jest formalnym właścicielem przedmiotu leasingu i to on dokonuje odpisów amortyzacyjnych.

• Kryteria Podatkowe. Umowa musi być zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji (np. dla samochodów osobowych, których okres amortyzacji wynosi 5 lat, minimalny okres to 2 lata). Suma opłat, pomniejszona o VAT, musi odpowiadać co najmniej wartości początkowej środka trwałego.
• Koszty Uzyskania Przychodu (KUP). Leasingobiorca zalicza do KUP pełne raty leasingowe oraz opłatę wstępną (czynsz inicjalny). Opłata wstępna jest zazwyczaj zaliczana do kosztów jednorazowo w dacie poniesienia.
• VAT. Podatek VAT jest rozłożony w czasie i doliczany do każdej raty leasingowej.

Leasing Finansowy (LF)

Leasing finansowy traktowany jest jak zakup aktywów na raty.

• Kryteria Podatkowe. Umowa musi być zawarta na czas oznaczony, a suma opłat (pomniejszona o VAT) musi odpowiadać co najmniej wartości początkowej środka trwałego. Kluczowe jest postanowienie, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający (przedsiębiorca).
• Koszty Uzyskania Przychodu (KUP). Do KUP zalicza się część odsetkową raty leasingowej oraz dokonywane przez korzystającego odpisy amortyzacyjne. Część kapitałowa raty stanowi spłatę zobowiązania i nie jest kosztem podatkowym.
• VAT. Podatek VAT od całej wartości przedmiotu jest naliczany jednorazowo na początku umowy i musi zostać zapłacony przez leasingobiorcę.
• Kryteria Bilansowe (UoR). Dla celów bilansowych leasing jest traktowany jako finansowy, jeśli spełnia co najmniej jeden z siedmiu warunków UoR (art. 3 ust. 4), np. umowa jest zawarta na minimum 3/4 ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub suma opłat przekracza 90% wartości rynkowej.

Ewidencja środków trwałych w leasingu

Sposób, w jaki przedmiot leasingu jest ujmowany w ewidencji środków trwałych (ŚT), zależy od jego kwalifikacji.

Wprowadzenie środka trwałego

Środkami trwałymi są składniki majątku (np. środki transportu, maszyny), stanowiące własność lub współwłasność podatnika, kompletne i zdatne do użytku, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok. Obowiązek prowadzenia ewidencji ŚT dotyczy m.in. osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, spółek cywilnych osób fizycznych oraz ryczałtowców.

• Leasing operacyjny. Korzystający nie wprowadza przedmiotu leasingu do swojej ewidencji środków trwałych.
• Leasing finansowy. Korzystający musi wprowadzić przedmiot do ewidencji ŚT w momencie rozpoczęcia umowy. W bilansie przedmiot ten jest wykazywany w Aktywach, a zobowiązanie leasingowe w Pasywach.

Ustalanie wartości początkowej (leasing finansowy)

Wartością początkową ŚT jest cena nabycia, powiększona o koszty związane z zakupem (transport, montaż, opłaty) i pomniejszona o odliczalny VAT.

• Dla celów bilansowych (KSR 5). Wartość początkowa to niższa z dwóch: wartości rynkowej przedmiotu leasingu lub wartości bieżącej (zdyskontowanej) opłat leasingowych.
• Dla celów podatkowych (PIT/CIT). Wartość początkowa to suma kapitałowej części opłat uiszczanych na podstawie umowy, prowizji i opłaty końcowej, pomniejszona o podlegający odliczeniu VAT.

Amortyzacja

Dla samochodów osobowych podstawowa roczna stawka amortyzacji (metoda liniowa) wynosi 20% (okres amortyzacji 5 lat). Możliwa jest amortyzacja indywidualnie ustalona do 40% dla pojazdów używanych (użytkowanych min. 6 miesięcy) lub ulepszonych.

Amortyzacja jednorazowa nie jest możliwa dla samochodów osobowych o wartości przekraczającej 10 000 zł.

Rewolucja limitów amortyzacji i kosztów leasingu od 1 stycznia 2026 r.

Najważniejsza nadchodząca zmiana legislacyjna, mająca na celu promowanie pojazdów nisko- i zeroemisyjnych, dotyczy obniżenia limitów zaliczania opłat do KUP dla samochodów osobowych. Zmiany te wejdą w życie 1 stycznia 2026 r..
 

Czytaj więcej: Nowe limity podatkowe od 2026 r. Jak zmiany wpłyną na amortyzację i leasing aut w Twojej firmie?

Obecnie (do końca 2025 r.) limit dla samochodów spalinowych i hybrydowych wynosi 150 000 PLN, a dla samochodów elektrycznych i wodorowych 225 000 PLN.

Od 2026 roku limity będą zależne od napędu i emisji CO₂:

Rodzaj Pojazdu/Emisja CO₂	Limit KUP (od 1 stycznia 2026 r.)
Samochód spalinowy/hybrydowy (Emisja CO₂ ≥ 50 g/km)	100 000 PLN
Samochód (Emisja CO₂	150 000 PLN
Samochód elektryczny/napędzany wodorem	225 000 PLN

Kluczowa konsekwencja nowych limitów amortyzacji dla leasingu operacyjnego

Obniżenie limitu do 100 000 PLN dotyczy opłat leasingowych oraz amortyzacji. Wiceminister Finansów wyjaśnił, że nowe, niższe limity będą miały zastosowanie również do opłat wynikających z umów leasingu operacyjnego, najmu i dzierżawy zawartych przed 1 stycznia 2026 r..

Dzieje się tak, ponieważ przepisy przejściowe pozwalające na zachowanie dotychczasowych limitów (150 tys. zł) dotyczą wyłącznie samochodów wprowadzonych do ewidencji środków trwałych podatnika przed 1 stycznia 2026 r.. Samochody w ramach leasingu operacyjnego nie są ujmowane w ewidencji korzystającego, a zatem nie są objęte ochroną dotychczasowych zasad.

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy korzystający z leasingu operacyjnego na samochody spalinowe (i większość hybryd) o wartości powyżej 100 000 PLN (i emisji CO₂ ≥ 50 g/km), którzy zawarli umowę w 2024 lub 2025 roku, po 1 stycznia 2026 r. będą musieli limitować zaliczanie rat do KUP do 100 000 PLN, co zwiększy ich obciążenie podatkowe.

Księgowe ujęcie leasingu

Wielu przedsiębiorców stosuje uproszczenie (art. 3 ust. 6 UoR) polegające na kwalifikowaniu umów bilansowo według zasad podatkowych. Jednak dla jednostek, które nie korzystają z tego uproszczenia (lub utraciły to prawo), często dochodzi do rozbieżnej kwalifikacji: umowa jest leasingiem operacyjnym dla celów podatkowych, ale finansowym dla celów bilansowych.

W takim przypadku powstają różnice w księgowaniu:

Operacja	Ujęcie Bilansowe (LF)	Ujęcie Podatkowe (LO)
Przedmiot leasingu	Ujęty w aktywach korzystającego (konto 01).	Nieujęty w ewidencji ŚT korzystającego.
Amortyzacja	Dokonywana przez korzystającego (Wn 40-0, Ma 07-1). Stanowi koszt bilansowy..	Nie stanowi kosztu podatkowego.
Opłaty podstawowe (Raty)	Dzielone: część odsetkowa to Koszty finansowe (75-1), część kapitałowa to spłata zobowiązania (24-9/2).	Całość raty (netto) to Koszt Uzyskania Przychodu.
Opłata wstępna	Zaliczana w całości na spłatę części kapitałowej zobowiązania (24-9/2).	Koszt uzyskania przychodu (jednorazowo).

Taki mechanizm generuje różnice przejściowe między wartością bilansową a podatkową, co dla podatników CIT, którzy przekraczają określone progi wielkości (np. suma aktywów 25,5 mln zł, przychody 51 mln zł, 50 zatrudnionych), może rodzić obowiązek kalkulacji i ewidencji odroczonego podatku dochodowego.

Rada dla przedsiębiorców (od 2026 r.)

Nowe limity od 2026 roku stanowią silny impuls do zmiany preferencji finansowania. Przedsiębiorcy planujący sfinansowanie drogich samochodów osobowych o wysokiej emisji CO₂ (≥ 50 g/km) powinni mieć świadomość, że koszt podatkowy z tytułu leasingu operacyjnego lub amortyzacji (w przypadku leasingu finansowego) będzie limitowany do 100 000 zł.

W kontekście leasingu operacyjnego, zmiana ta dotknie nie tylko nowe, ale i już zawarte umowy. W przypadku, gdy celem jest uniknięcie obniżonego limitu 100 tys. zł, zalecane jest rozważenie zakupu pojazdu (i wprowadzenia go do ewidencji ŚT) jeszcze przed 1 stycznia 2026 r..